Ρελέ Διαρροής-RCD-ΔΔΡ-έλεγχος λειτουργίας Διάταξης Διαφορικού Ρεύματος
Το σημαντικότερο εξάρτημα ίσως, μετά τη γείωση, σε μία ηλεκτρική εγκατάσταση, θεωρώ ότι είναι το ρελέ διαρροής.
Μία καλή γείωση, σε συνδυασμό με ρελέ διαρροής, ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες ηλεκτροπληξίας.
Υπάρχουν άπειροι άνθρωποι, ακόμη και επαγγελματίες ηλεκτρολόγοι, που δεν προτείνουν ή ακόμη και εσκεμμένα,
δε χρησιμοποιούν ρελέ διαρροής. Πράξη εγκληματική φυσικά στην εποχή που βαδίζουμε.
Παρ ότι ο νόμος είναι σαφέστατος όπως θα δείτε παρακάτω…
Τι είναι το ρελέ διαρροής;
Το ρελέ διαρροής είναι μία συσκευή που μας προστατεύει σε περίπτωση που έρθουμε σε επαφή με τάση – ρεύμα, από ηλεκτροπληξία.
Παρακάτω θα δούμε και πως λειτουργεί ένα ρελέ διαρροής.
Υπάρχουν ρελέ διαρροής μονοφασικά και τριφασικά, καθώς και ρελέ γραμμής (RCBO)
Όλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανάλογα τις απαιτήσεις της κάθε εγκατάστασης.
RCBO
Πως λειτουργεί ένα ρελέ διαρροής;
Που τοποθετείται ένα ρελέ διαρροής; Με ποια σειρά τοποθετείται σε έναν ηλεκτρικό πίνακα;
Τοποθετείται πριν τις ασφάλειες των κυκλωμάτων ώστε να προστατέψει όλα τα κυκλώματα και όλες της καταναλώσεις.
Να μην υπάρχει η δυνατότητα να έρθουμε σε επαφή με ρεύμα.
Η σειρά τοποθέτησης είναι μετά από την γενική ασφάλεια όταν υπάρχει ένα ρελέ διαρροής. Άρα έχουμε: Γενικό Διακόπτη, γενική ασφάλεια, ΡΕΛΕ ΔΙΑΡΡΟΗΣ.
Εξ άλλου όλοι οι κατασκευαστές το αναφέρουν στις οδηγίες που εσωκλείονται ,
δείτε παράδειγμα…
Αναφέρεται και στον ΕΛΟΤ ο τρόπος και σειρά τοποθέτησης…
Και δω θα δούμε στις οδηγίες άλλης εταιρείας, που αναφέρει ξεκάθαρα ότι οι ασφάλειες τοποθετούνται ΠΡΙΝ από το ρελέ διαρροής, ώστε να προστατευτεί το ίδιο από υπερεντάσεις ή βραχυκυκλώματα. ή οι γενικές ή αποκλειστικά για την προστασία του ρελέ.
Μπορούμε να παρακάμψουμε το ρελέ διαρροής;
Όχι, απαγορεύεται δια ροπάλου. Αναφέρεται στο νόμο και αυτό. Από το 2006 λοιπόν δεν επιτρέπεται η παράκαμψη του ρελέ
διαρροής με τους πονηρούς διακόπτες By Pass
Παραδείγματα αμέλειας ή εσκεμμένης πράξης μη τοποθέτησής ρελέ λένε:
Δε βάζω ρελέ γιατί είναι παλιά η εγκατάσταση και θα πέφτει και άντε να βρεις βλάβη !!!
Σε μερικούς τόπους με υπερβολική υγρασία (όπως νησιά) ….δε βάζω ρελέ γιατί θα πέφτει συνέχεια με τις υγρασίες !!!
Μα ο σκοπός είναι να αποκλείσεις σαν επαγγελματίας την πιθανότητα ένα ρελέ να πέφτει !!!
Είναι το απαραίτητο εξάρτημα και δεν πρέπει να λείπει από καμία εγκατάσταση.
Σε πολλές περιπτώσεις λένε: Δεν πληρώνει ο πελάτης για ρελέ …… τι θα πει δεν πληρώνει !!
Είναι απαραίτητο – υποχρεωτικό !!! Δε πα να μη πληρώνει ΠΡΕΠΕΙ να τοποθετηθεί.
Σε άλλες περιπτώσεις κάνεις μπάνιο και νοιώθεις το νερό να σε χτυπάει …..απαλά και τρυφερά !!!!
Ξέρετε πόσοι έχουν χάσει τη ζωή τους στο μπάνιο από έλλειψη γείωσης ή έλλειψη ρελέ διαρροής;
Η ακουμπώντας το ψυγείο τους ξυπόλητοι ή την ηλεκτρική κουζίνα; το πλυντήριο; Ότι μεταλλικό υπάρχει σε ηλεκτρική συσκευή;
Επίσης λάθος που λέμε, εδώ είναι πίνακας κλιματισμού… δε χρειάζεται ρελέ !!!
ΌΧΙ φίλοι μου, το ρελέ διαρροής πρέπει να τοποθετείται σε κάθε ηλεκτρική συσκευή, ότι κι αν είναι αυτή.
Αν πέφτει με κάποια συσκευή, e-mailή επικοινωνία με τον κατασκευαστή, ακόμη και καταγγελία αν σας αρνηθεί τις προδιαγραφές.
Ζητήστε επώνυμη απάντηση επίσημη, με σφραγίδα της εταιρείας και προχωρήστε ανάλογα….
Κάτι άλλο που πιστεύω ότι είναι ακόμη καλύτερο, αυτό από πλευράς ποιότητας εγκατάστασης και εύκολου εντοπισμού βλάβης,
τοποθέτηση ρελέ διαρροής σε κάθε γραμμή !!
Το οποίο σημαίνει για πολλούς : <<αφήστε πιά τα ‘’κόλπα’’ με τις 10 φάσεις και τον ένα ουδέτερο στην εγκατάσταση>> !!!
Πάρτε το απόφαση ότι: Γραμμή = Φάση/ουδέτερος/γείωση ….. τίποτε άλλο !!
Η δικαιολογία: μα δε πληρώνει ο πελάτης …..ή η δουλειά είναι τσάμπα !!
Αρχικά να θυμίσω ότι είναι υποχρεωτική η τοποθέτησή του ρελέ διαρροής από το 2006 και μετά,
για όλες τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις.
Μετά, Μάθετε να κοστολογείτε, Να μην παίρνετε τέτοιες δουλειές αν δε σας παίρνει οικονομικά να τις φτιάξετε.
Στο τέλος βάζετε μία υπογραφή ότι η εγκατάσταση πληροί τις προδιαγραφές βάση ΕΛΟΤ !!
Πρέπει να δούμε το θέμα πιο σοβαρά. ΓΕΙΩΣΗ – ΡΕΛΕ …..το τέλειο ζευγάρι !!
Τι λέει η νομοθεσία;
Αρχικά να πούμε ότι είναι παρανομία να μην τοποθετείται ρελέ διαρροής σε ΌΛΕΣ τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις της χώρας, είτε είναι σπίτια είτε βιομηχανίες.
Στην εφημερίδα της Κυβέρνησης τεύχος δεύτερο Αρ. Φύλλου 1222 της 5 Σεπτεμβρίου του 2006 αναφέρει τα παρακάτω…
Το 2019 και επειδή υπήρχαν μερικές γκρίζες αναφορές στην απόφαση αυτή, ήρθε νέα απόφαση που διευκρινίζει πλέον καθαρότερα
που τοποθετούνται ρελέ διαρροής και σε ποιες περιπτώσεις μπορούμε να μην τοποθετήσουμε.
Στην περίπτωση μη τοποθέτησης διακόπτη διαρροής, τότε πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα ώστε να μην έχει πρόσβαση
στην μη προστατευμένη συσκευή άνθρωπος μη ειδικός!
Και συνεχίζουμε με πιο τεχνικές πληροφορίες που κυκλοφορούν και στο διαδίκτυο…
Ο ΔΔΡ αποτελεί βασικό και πολύ χρήσιμο μέσο προστασίας το οποίο βρίσκεται στην καθημερινή ηλεκτρολογική ζωή μας εδώ και πολλά χρόνια.
Το ηλεκτρολογικό αυτό υλικό έχει καταξιωθεί σχεδόν σε όλον τον πλανήτη σαν ένα πολύ αποτελεσματικό μέσο προστασίας
από ηλεκτροπληξίες και από πυρκαγιές που προέρχονται από ηλεκτρικά αίτια.
Τι είναι ο ΔΔΡ
Οι προστατευτικές διατάξεις διαφορικού ρεύματος με ονομαστικό διαφορικό ρεύμα το πολύ 30 mA παρέχουν
τον υψηλότερο βαθμό προστασίας όλων των συγκρίσιμων μέτρων προστασίας.
Παρέχουν προστασία από έμμεση επαφή και, στο μεγαλύτερο μέρος τους, από άμεση επαφή.
Η προστατευτική διάταξη διαφορικού ρεύματος τίθεται σε λειτουργία μόλις μια επικίνδυνη ποσότητα ρεύματος διαρρέει το ανθρώπινο σώμα.
Τότε μόνο η αντίσταση του ανθρώπινου σώματος προσδιορίζει την ποσότητα του ρεύματος που διαρρέει το συγκεκριμένο άτομο.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η αντίσταση του ανθρώπινου σώματος εξαρτάται πολύ από την κατάσταση του δέρματος
στο σημείο επαφής καθώς και από τη διαδρομή του ρεύματος.
Πόσους τύπους ΔΔΡ έχουμε
Με κριτήριο την ηθελημένη χρονική καθυστέρηση χωρίζονται σε:
- γενικής χρήσης (General), χωρίς χρονική καθυστέρηση
- επιλεκτικής χρήσης (Selective), με χρονική καθυστέρηση (Type S)
Με κριτήριο το είδος του διαφορικού ρεύματος κατατάσσονται στους παρακάτω 3 βασικότερους τύπους:
Ονομαστικό διαφορικό ρεύμα IΔΝ
Είναι η πιο σημαντική ηλεκτρική παράμετρος του ΔΔΡ και είναι το κατώφλι του ρεύματος σε mA πάνω από το οποίο ο ΔΔΡ
πρέπει να κάνει αυτόματη απόζευξη (trip). Μπορεί να πάρει τις τιμές 10 mA, 30 mA, 100 mA, 300 mA, 500 mA, 1000 mA.
Οι τιμές 10 mA και 30 mA είναι οι τιμές που συναντάμε όταν ο ΔΔΡ χρησιμοποιείται για προστασία ανθρώπων.
Οι μεγαλύτερες τιμές είναι για προστασία από πυρκαγιά ή εφεδρική (backup) προστασία.
Έλεγχος λειτουργίας ΔΔΡ
Για τον έλεγχο των ΔΔΡ απαιτούνται διάφορες δοκιμές και μετρήσεις που βασίζονται στο πρότυπο EN 61557-6.
Όλα τα σημερινά όργανα μετρήσεων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων πραγματοποιούν τους παρακάτω έλεγχους και μετρήσεις:
- Μέτρηση τάσης επαφής (touch voltage)
- Μέτρηση χρόνου απόζευξης (tripout time)
- Μέτρηση ρεύματος απόζευξης (tripout current)
- Αυτόματος έλεγχος ΔΔΡ
Διαφορά φάσης του ρεύματος δοκιμής IΔ
Για τους ΔΔΡ τύπου AC και A το ρεύμα δοκιμής μπορεί να ξεκινήσει συνφασικά με την τάση (0°) ή με διαφορά φάσης 180°. Έτσι σε κάθε ρεύμα δοκιμής πρέπει να παίρνουμε δύο μετρήσεις.
Τι είναι η τάσης επαφής Uc και πώς την μετράμε
Ένα ρεύμα που ρέει στον αγωγό προστασίας (PE) προκαλεί μία πτώση τάσης στην αντίσταση γείωσης,
δηλαδή μία διαφορά δυναμικού ανάμεσα στο σύστημα ισοδυναμικών συνδέσεων και τη γη.
Αυτή η τάση ονομάζεται τάση επαφής και εμφανίζεται σε όλα τα αγώγιμα προσβάσιμα μέρη που συνδέονται στον αγωγό προστασίας (PE).
Η τάση αυτή πρέπει να είναι μικρότερη από το συμβατικό όριο ασφαλείας της τάσης επαφής που είναι 50 V.
Η τάση επαφής μετριέται με ρεύμα δοκιμής μικρότερο από το ½ IΔN για να αποφευχθεί η διέγερση του ΔΔΡ
και στη συνέχεια ανάγεται στο ονομαστικό IΔN.
Η τάση επαφής που μετρήθηκε σχετίζεται με το ονομαστικό διαφορικό ρεύμα του RCD
και είναι πολλαπλασιασμένη με έναν κατάλληλο συντελεστή που εξαρτάται από τον τύπο του RCD και το είδος του ρεύματος δοκιμής.
Ο συντελεστής 1.05 εφαρμόζεται για να αποφευχθεί αρνητική ανοχή του αποτελέσματος.
Για λεπτομέρειες σχετικά με τους συντελεστές υπολογισμού της τάσης επαφής δείτε τον παρακάτω πίνακα.
Τι είναι το ρεύμα απόζευξης IΔ και πώς το μετράμε
Για τον έλεγχο του κατωφλιού ευαισθησίας της διέγερσης ενός ΔΔΡ χρησιμοποιείται ένα συνεχώς αυξανόμενο διαφορικό ρεύμα.
Το όργανο αυξάνει σταδιακά το ρεύμα δοκιμής με μικρά βήματα εντός ενός κατάλληλου εύρους όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
Για παράδειγμα για το ΔΔΡ τύπου AC με IΔΝ = 30 mA το ρεύμα ξεκινά από 0.2*30=6.0 mA και φτάνει (αν προλάβει) μέχρι τα 1.1*30=33 mA.
Σε κάποια τιμή ΙΔ του ρεύματος δοκιμής ο ΔΔΡ ανοίγει.
Το όργανο μετρά το χρόνο απόξευξης t σε ms και την τάση επαφής Uc σε V και μας τα δείχνει στην οθόνη του.
Η μέτρηση του χρόνου διέγερσης επαληθεύει την ευαισθησία του RCD σε διαφορετικά διαφορικά ρεύματα.
Τι είναι ο χρόνος απόζευξης tΔ και πώς τον μετράμε
Κάθε φορά που το όργανο μετρά το ρεύμα απόζευξης IΔ, ταυτόχρονα μετρά και μας δείχνει και το χρόνο tΔ που μεσολάβησε
από τη χρονική στιγμή που το όργανο δημιούργησε την διαρροή μέχρι τη χρονική στιγμή που ο ΔΔΡ έκανε αυτόματη απόζευξη (τριπάρισε).
Τα πρότυπα ΕΝ61008/ΕΝ661009 ορίζουν τους αποδεκτούς χρόνους σαν συνάρτηση του ρεύματος δοκιμής IΔ σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα.
Τι είναι ο αυτόματος έλεγχος ενός ΔΔΡ (AUTO)
Η λειτουργία αυτόματου ελέγχου ΔΔΡ προορίζεται για να εκτελέσει έναν πλήρη έλεγχο ενός ΔΔΡ (χρόνο απόζευξης για διαφορετικά διαφορικά ρεύματα,
ρεύμα απόζευξης και τάση επαφής) με ένα σύνολο αυτοματοποιημένων δοκιμών που καθοδηγούνται από το όργανο.
Πρακτικά ο ΔΔΡ δοκιμάζεται:
- με ρεύμα ½xIΔΝ, 0° ΠΡΕΠΕΙ ο ΔΔΡ να ΜΗΝ κάνει απόζευξη δηλαδή tΔ > 300ms
- με ρεύμα ½xIΔΝ, 180° ΠΡΕΠΕΙ ο ΔΔΡ να ΜΗΝ κάνει απόζευξη δηλαδή tΔ > 300ms
- με ρεύμα IΔΝ, 0° ΠΡΕΠΕΙ να κάνει απόζευξη και tΔ < 300ms
- με ρεύμα IΔΝ, 180° ΠΡΕΠΕΙ να κάνει απόζευξη και tΔ < 300ms
- με ρεύμα 5xIΔΝ, 0° ΠΡΕΠΕΙ να κάνει απόζευξη και tΔ < 40ms
- με ρεύμα 5xIΔΝ, 180° ΠΡΕΠΕΙ να κάνει απόζευξη και tΔ < 40ms
* Μετά από κάθε απόζευξη του ΔΔΡ πρέπει να τον επαναφέρουμε χειροκίνητα στη θέση ΟΝ για να μπορεί να ολοκληρωθεί ο αυτόματος έλεγχος.
Τα βήματα για τη μέτρηση του ρεύματος διέγερσης και της τάσης επαφής του ΔΔΡ
Ανεξάρτητα από το όργανο μέτρησης που διαθέτουμε, τα βήματα για τον έλεγχο ενός ΔΔΡ σε γενικές γραμμές είναι:
- Ξεκινάμε επιλέγοντας τη λειτουργία RCD και κατόπιν την υπολειτουργία
- Ρεύμα απόζευξης I
- Χρόνος απόζευξης t
- Τάση επαφής Uc
- Αυτόματος έλεγχος Auto
- Ορίζουμε τις παραμέτρους δοκιμής για το συγκεκριμένο ΔΔΡ που θα ελέγξουμε
- Συνδέουμε τα καλώδια δοκιμής στο όργανο.
- Συνδέουμε τους ακροδέκτες δοκιμής στο υπό δοκιμή αντικείμενο (ακολουθούμε τις οδηγίες του κατασκευαστή του οργάνου). Ο πιο εύκολος και σύντομος τρόπος είναι να τους συνδέσουμε σε μία μπρίζα σούκο που προστατεύεται από το ΔΔΡ που ελέγχουμε
- Πατάμε το πλήκτρο TEST/START για να διεξαχθεί η μέτρηση.
- Στην οθόνη του οργάνου βλέπουμε το αποτέλεσμα
- Αποθηκεύουμε (προαιρετικά) το αποτέλεσμα.
Έλεγχος λειτουργίας ΔΔΡ μπορεί να πραγματοποιηθεί με τα παρακάτω όργανα:
MacroTest της εταιρείας ΕΛΕΜΚΟ, Benning, Metrel, TestBoy, Megger, Fluke, και άλλα.
Τι άλλοι τύποι ρελέ διαρροής υπάρχουν;
Περνώντας τα χρόνια από τη στιγμή που ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο, ανάμεσα από τις 3 κύριες κατηγορίες τύπων ρελέ διαρροής, προστέθηκαν νέες κατηγορίες ειδικά τώρα και με την ηλεκτροκίνηση, led, κλπ έχουμε άλλες απαιτήσεις.
Οπότε θα παρατηρήσουμε ότι μεταξύ του τύπου Α και Β προστέθηκαν τύποι: A-Si, F, B+
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι δεν μπορούμε πλέον στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις να τοποθετούμε ότι μας αρέσει ή να το πω
πιο ωμά… ότι είναι φθηνότερο, διότι ένα ρελέ τύπου AC όταν η απαίτηση μίας συσκευής είναι τύπου Β τότε δεν μας προστατεύει το AC, άρα είναι σαν να μην
τοποθετήσαμε ρελέ διαρροής.
Πρέπει να ακολουθούμε τις οδηγίες των κατασκευαστών, όπως επίσης και τους κανονισμούς, στους οποίους αναφέρονται οι τύποι ρελέ διαρροής που τοποθετούνται ανα περίπτωση.
