Όρια και τιμές αντίστασης γείωσης

Πρόλογος

Δεν είναι λίγες οι φορές που όταν μετράμε την αντίσταση γείωσης σε μία εγκατάσταση, προβληματιζόμαστε αν η τιμή αυτή είναι εντός ορίων ή αποδεκτή.

Δεν είναι λίγες οι φορές που όταν μετράμε την αντίσταση γείωσης σε μία εγκατάσταση, προβληματιζόμαστε να είναι σωστή με την τιμή ή τα όρια που

κάπου ακούσαμε ή κάποιος μας είπε αλλά ποτέ την τιμή αυτή ή τα όρια δεν τα είδαμε καταγεγραμμένα σε κάποιο επίσημο χαρτί. Λέγοντας επίσημο χαρτί εννοούμε ένα ΦΕΚ, ένα Π.Δ., ένα Νόμο, ένα Πρότυπο, μία Οδηγία, μία Υπουργική Απόφαση, μία Εγκύκλιο ή μία Τεχνική προδιαγραφή.
Μία τιμή ή όρια αντιστάσεων γείωσης πρέπει να προκύπτουν από επίσημα έγγραφα τα οποία πρέπει να τα ζητάμε και να γνωρίζουμε την ύπαρξή τους ώστε να μην εμπιστευόμαστε τιμές ή όρια τα οποία κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα.
Το άρθρο αυτό στη συνέχεια σκοπό έχει να παρουσιάσει τιμές και όρια αντιστάσεων γείωσης (ανάλογα το είδος της εγκατάστασης) όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί και είναι κατοχυρωμένα είτε μέσω Προτύπων, είτε μέσω Νομοθετικών ρυθμίσεων.

1. Όρια Αντιστάσεων γείωσης

1.1. Όρια Αντιστάσεων γείωσης μέσω Προτύπων ή Εγγράφων εναρμόνισης

Τα πρότυπα που θα ακολουθήσουν είναι πρότυπα ή έγγραφα εναρμόνισης όπως αυτά έχουν ενσωματωθεί στην Ελληνική τυποποίηση μέσω του ΕΛΟΤ.

Το πρότυπο ΕΛΟΤ 1422.01 «Συνεγκατάσταση κεραιών ραδιοεπικοινωνιών – Μέρος 1: Γενικές απαιτήσεις» (με ημερομηνία έκδοσης 20-05-2005) δίνει τιμή για την αντίσταση γείωσης της Αντικεραυνικής προστασίας των κεραιών ραδιοεπικοινωνιών όπως αυτές ορίζονται σε αυτό και συγκεκριμένα:

………………………………………
9 Aντικεραυνική προστασία
9.1 Επιδράσεις κεραυνών και προστασία
………………………………………
Η αντίσταση γείωσης θα πρέπει να διατηρείται στο ελάχιστο και συνιστάται μια τιμή κάτω από 1Ω. Το σημαντικό χαρακτηριστικό είναι ότι το σύστημα θα πρέπει στην ιδανική περίπτωση να είναι ισοδυναμικό σε ολόκληρο το ραδιοσταθμότοπο.
………………………………………

Το πρότυπο ΕΛΟΤ EN 60092.507 Ε2 «Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις σε πλοία – Μέρος 507: Σκάφη αναψυχής» (με ημερομηνία έκδοσης 01-09-2015) στο μέρος των Δοκιμών δίνει τιμή για την αντίσταση γείωσης Σκαφών αναψυχής (όπως αυτά ορίζονται στο πρότυπο) και συγκεκριμένα:

………………………………………
14 Δοκιμές
………………………………………
14.11 Γείωση
Πρέπει να γίνονται δοκιμές, για να επιβεβαιωθεί ότι όλοι οι αγωγοί συνέχειας γείωσης και οι αγωγοί γείωσης είναι συνδεδεμένοι με το πλαίσιο της συσκευής και το κύτος ή τον ακροδέκτη γείωσης, και ότι οι επαφές γείωσης στους ρευματοδότες έχουν συνδεθεί με τη γη. Η μέγιστη τιμή αντίστασης στη γη πρέπει να είναι 1,0Ω.
………………………………………

Το πρότυπο ΕΛΟΤ EN 62305.03 Ε2 (2η Έκδοση) «Αντικεραυνική προστασία – Μέρος 3: Φυσική βλάβη σε δομές και κίνδυνος για τη ζωή» (με ημερομηνία έκδοσης 04-03-2011) δίνει τιμή για την αντίσταση γείωσης στο «Σύστημα τερματισμού γείωσης» και στις «Επιπρόσθετες πληροφορίες για ΣΑΠ στην περίπτωση κατασκευών με κίνδυνο έκρηξης» (όπως αυτά ορίζονται στο πρότυπο) και συγκεκριμένα:

………………………………………
5.4 Σύστημα τερματισμού γείωσης
………………………………………
5.4.1 Γενικά
Όταν εξετάζεται η διασπορά του κεραυνικού ρεύματος (συμπεριφορά υψηλής συχνότητας) στο έδαφος, ενώ ελαχιστοποιούνται τυχόν δυνητικά επικίνδυνες υπερτάσεις, το σχήμα και οι διαστάσεις του συστήματος τερματισμού γείωσης αποτελούν σημαντικά κριτήρια. Γενικά, συνιστάται μια χαμηλή αντίσταση γείωσης (αν είναι δυνατόν χαμηλότερη από 10 Ω, όταν μετριέται σε χαμηλή συχνότητα). Από την άποψη της αντικεραυνικής προστασίας, προτιμάται ένα μοναδικό ενσωματωμένο σύστημα τερματισμού γείωσης και ενδείκνυται για όλους τους σκοπούς (δηλ. αντικεραυνική προστασία, συστήματα ισχύος και τηλεπικοινωνιακά συστήματα). Τα συστήματα τερματισμού γείωσης πρέπει να συνδέονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της παραγράφου 6.2.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: Οι συνθήκες διαχωρισμού και σύνδεσης άλλων συστημάτων τερματισμού γείωσης συνήθως προσδιορίζονται από τις κατάλληλες εθνικές αρχές.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: Ενδέχεται να προκύψουν σοβαρά προβλήματα διάβρωσης, όταν τα συστήματα γείωσης που αποτελούνται από διάφορα υλικά συνδέονται μεταξύ τους.
………………………………………
Παράρτημα Δ
(πληροφοριακό)
Επιπρόσθετες πληροφορίες για ΣΑΠ στην περίπτωση κατασκευών με κίνδυνο έκρηξης
………………………………………
Δ.3.3. Γείωση
Προτιμάται μια διάταξη τύπου Β για το σύστημα τερματισμού γείωσης, σύμφωνα με την 5.4.2.2, για όλα τα συστήματα αντικεραυνικής προστασίας για κατασκευές με κίνδυνο έκρηξης. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η ανέγερση μιας κατασκευής ενδέχεται να παράσχει το ενεργό ισοδύναμο του δακτυλιοειδούς αγωγού της διάταξης τύπου B (για παράδειγμα μεταλλικές δεξαμενές αποθήκευσης). Η αντίσταση γείωσης των συστημάτων τερματισμού γείωσης για κατασκευές που περιέχουν στερεά εκρηκτικά υλικά και εκρηκτικά μείγματα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερη, αλλά να μην υπερβαίνει τα 10 Ω.
………………………………………

Το πρότυπο ΕΛΟΤ EN 13814 «Μηχανήματα και κατασκευές για περιοδεύοντα θεάματα και πάρκα αναψυχής – Ασφάλεια» (με ημερομηνία έκδοσης 14-02-2006), στο παράρτημα D δίνει όριο για την τιμή της αντίστασης γείωσης (Σχόλιο: το πρότυπο δεν διατίθεται μεταφρασμένο από τον ΕΛΟΤ αλλά για τις ανάγκες του άρθρου παρεμβάλλεται και το πρωτότυπο κείμενο με μετάφραση του αρθρογράφου) και συγκεκριμένα:

………………………………………
Annex D (normative)
Electrical equipment and Control systems
D.1 Electrical equipment
………………………………………
D.1.5 Protection against electric shocks
For transportable amusement devices, only the following protective measures against indirect contact in accordance with IEC 60364-4-41 are permitted:
protection through automatic disconnection of the power supply by means of RCDs in TN and TT systems with a maximum leakage current ≤ 0,4 A and a total earthing resistance of ≤ 30 Ω;
protection by using equipment of safety class II or equivalent insulation;
protection through SELV or PELV systems.
………………………………………
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
………………………………………
Παράρτημα D (κανονιστικό)
Ηλεκτρικός εξοπλισμός και Συστήματα ελέγχου
Δ.1 Ηλεκτρικός εξοπλισμός
………………………………………
Δ.1.5 Προστασία από την ηλεκτροπληξία
Για μεταφερόμενες συσκευές ψυχαγωγίας, επιτρέπονται μόνο τα ακόλουθα μέτρα προστασίας έναντι έμμεσης επαφής σύμφωνα με το πρότυπο IEC 60364-4-41:
• προστασία μέσω της αυτόματης απενεργοποίησης της τροφοδότησης με χρήση ΔΔΡ σε συστήματα TN και TT με μέγιστο ρεύμα διαρροής ≤ 0,4 Α και συνολική αντίσταση γείωσης ≤ 30 Ω,
• προστασία µε χρήση υλικού κλάσης II ή µε ισοδύναµη προστασία,
• προστασία με πηγές SELV ή PELV.
………………………………………

Το πρότυπο ΕΛΟΤ TS 50544 «Διατάξεις προστασίας από υπερτάσεις συνεχούς ρεύματος για συστήματα έλξης – Κανόνες επιλογής και εφαρμογή για αλεξικέραυνα» (με ημερομηνία έκδοσης 26-02-2010), δίνει όριο για την τιμή της αντίστασης γείωσης αντικεραυνικής προστασίας για τους οδηγούς κύλισης (τροχιές) d.c. συστημάτων έλξης (π.χ. μετρό, προαστιακός, κ.λπ.) (Σχόλιο: το πρότυπο δεν διατίθεται μεταφρασμένο από τον ΕΛΟΤ αλλά για τις ανάγκες του άρθρου παρεμβάλλεται και το πρωτότυπο κείμενο με μετάφραση του αρθρογράφου) και συγκεκριμένα:

………………………………………
4 Systems and equipment to be protected
………………………………………
4.4 Return circuit
For stray current reasons the return circuit is not connected to earthing installations or earth according to EN 50122-2.
Running rails
To reduce the stray current corrosion, the resistance to earth of the running rails has to be high for d.c. traction systems. Consequently, the running rails are not suited as earth electrodes for lightning protection. Therefore, either low-resistance pole foundations, driven pipes as well as the reinforcement of tracks of reinforced concrete or separate buried earth electrodes are to be used as earth electrodes for lightning protection along the line dependent on the local conditions. Earthing resistance ≤ 10 Ω is regarded as sufficient (see for instance EN 62305-3).
It has to be born in mind that the discharged lightning energy may also appear on the tracks and that this can endanger the electrical or electronic equipment (e.g. switch controllers, signalling equipment, switch heaters) that is fitted near the tracks or in the tracks. This hazard can only be minimised if the equipment is provided with additional surge arresters against overvoltages.
………………………………………
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
………………………………………
4.4. Κύκλωμα επιστροφής
Λόγω ρευμάτων διασποράς το κύκλωμα επιστροφής δεν συνδέεται σε εγκαταστάσεις γείωσης ή στην γη σύμφωνα με το EN 50122-2.
Σιδηροτροχιές
Για να μειωθεί η διάβρωση από το ρεύμα διασποράς, η αντίσταση ως προς γη των σιδηροτροχιών πρέπει να είναι υψηλή για τα d.c. συστήματα έλξης. Κατά συνέπεια, οι τροχιές δεν είναι κατάλληλες για ηλεκτρόδια γείωσης όσο αφορά την αντικεραυνική προστασίας. Ως εκ τούτου μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ηλεκτρόδια γείωσης για αντικεραυνική προστασία κατά μήκος της γραμμής εξαρτόμενα από τις τοπικές συνθήκες, είτε δοκοί θεμελίωσης χαμηλής αντίστασης, σωληνώσεις όπως το οπλισμένο σκυρόδεμα ενίσχυσης των σιδηροτροχιών ή ανεξάρτητα ηλεκτρόδια γείωσης εντός εδάφους. Αντίσταση γείωσης ≤ 10 Ω θεωρείται επαρκής (βλέπε, για παράδειγμα, EN 62305-3).
Δεν πρέπει να αγνοείται ότι η ενέργεια εκφόρτισης του κεραυνικού πλήγματος μπορεί επίσης να εμφανιστεί στις ράγες και ότι αυτό μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τον ηλεκτρικό και ηλεκτρονικός εξοπλισμός (π.χ. διακόπτες ελέγχου, τον εξοπλισμό σηματοδότησης, θερμάστρες διακόπτη) που έχουν τοποθετηθεί κοντά στις ράγες ή στις ράγες. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί να ελαχιστοποιηθεί μόνο αν ο εξοπλισμός παρέχεται με επιπλέον προστασία έναντι υπερτάσεων.

Ο Οδηγός ΕΛΟΤ EG 200 053 V1.4.1 «Ηλεκτρομαγνητική συμβατότητα και Θέματα Ραδιοφάσματος (ERM) – Μηχανίκευση ραδιοσταθμοτόπων για ραδιοεξοπλισμό και ραδιοσυστήματα» (με ημερομηνία έκδοσης 02-12-2005) δίνει τιμή για την αντίσταση γείωσης της Αντικεραυνικής προστασίας του (όπως αυτά ορίζονται στο πρότυπο) και συγκεκριμένα:

…………………………………………
5.4 Σύστημα τερματισμού γείωσης
…………………………………………
5.4.1 Γενικά
Όταν εξετάζεται η διασπορά του κεραυνικού ρεύματος (συμπεριφορά υψηλής συχνότητας) στο έδαφος, ενώ ελαχιστοποιούνται τυχόν δυνητικά επικίνδυνες υπερτάσεις, το σχήμα και οι διαστάσεις του συστήματος τερματισμού γείωσης αποτελούν σημαντικά κριτήρια. Γενικά, συνιστάται μια χαμηλή αντίσταση γείωσης (αν είναι δυνατόν χαμηλότερη από 10 Ω, όταν μετριέται σε χαμηλή συχνότητα). Από την άποψη της αντικεραυνικής προστασίας, προτιμάται ένα μοναδικό ενσωματωμένο σύστημα τερματισμού γείωσης και ενδείκνυται για όλους τους σκοπούς (δηλ. αντικεραυνική προστασία, συστήματα ισχύος και τηλεπικοινωνιακά συστήματα).

Το πρότυπο ΕΛΟΤ EN 61400.24 «Ανεμογεννήτριες – Μέρος 24: Αντικεραυνική προστασία» (με ημερομηνία έκδοσης 09-07-2010), δίνει όριο για την τιμή της αντίστασης γείωσης της αντικεραυνικής προστασίας για τις Ανεμογεννήτριες (Σχόλιο: το πρότυπο δεν διατίθεται μεταφρασμένο από τον ΕΛΟΤ αλλά για τις ανάγκες του άρθρου παρεμβάλλεται και το πρωτότυπο κείμενο με μετάφραση του αρθρογράφου) και συγκεκριμένα:

…………………………………………
9 Earthing of wind turbines and wind farms
…………………………………………
9.4 Electrode shape dimensions
The stated minimum length, l1, can be disregarded if the earthing resistance of the earthing system is less than 10 Ω measured at a frequency different from power frequency (50 Hz to 60 Hz) and low order harmonics hereof.
…………………………………………
Annex I (informative)
Earth termination system
…………………………………………
I.2 Electrode shape dimensions
I.2.1 Type of arrangement
The stated minimum length l1 can be disregarded if the earthing resistance of the earthing system is less than 10 Ω measured at a frequency different from power frequency (50 Hz to 60 Hz) and low order harmonics of this.
…………………………………………
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
…………………………………………
9 Γείωση των Ανεμογεννητριών και Αιολικών πάρκων
…………………………………………
9.4 Διαστάσεις σχήματος ηλεκτροδίου
Το καθορισμένο κατώτατο μήκος, l1, μπορεί να αγνοηθεί εάν η αντίσταση γείωσης του συστήματος γείωσης είναι μικρότερη από 10 Ω, μετρούμενη σε συχνότητα διαφορετική από την συχνότητα τροφοδότησης (50 Hz έως 60 Hz) και με αρμονικές χαμηλής τάξης.
…………………………………………
Παράρτημα Ι (πληροφοριακό)
Σύστημα τερματισμού γείωσης
…………………………………………
I.2 Διαστάσεις σχήματος ηλεκτροδίου
I.2.1 Τύπος ρύθμισης
Το καθορισμένο κατώτατο μήκος l1 μπορεί να αγνοηθεί εάν η αντίσταση γείωσης του συστήματος γείωσης είναι μικρότερη από 10 Ω, μετρούμενη σε συχνότητα διαφορετική από τη συχνότητα τροφοδότησης (50 Hz έως 60 Hz) και με αρμονικές χαμηλής τάξης.
…………………………………………

1.2. Όρια Αντιστάσεων γείωσης μέσω Νομοθεσίας

Το Προεδρικό Διάταγμα 595/84 «Όροι και προϋποθέσεις εγκατάστασης και λειτουργίας πρατηρίων διανομής υγραερίου GPL (LPG)» (όπως δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 218/Α/31.12.84) αναφέρει όρια για την γείωσης των υπόγειων δεξαμενών, την γείωση των αντλιών όπως επίσης και την υποδοχή γείωσης σύνδεσης των βυτιοφόρων οχημάτων και συγκεκριμένα:

…………………………………………
Άρθρο 8. Υπόγειος δεξαμενή υγραερίου
…………………………………………
3. στ) Αγωγό γείωσης, ανάλογης διατομής και ηλεκτρικής αντίστασης όχι μεγαλύτερης των τεσσάρων (4) ΩΜ.
…………………………………………
Άρθρο 12. Τοποθέτηση αντλιών
…………………………………………
1. Η αντλία ή οι αντλίες διανομής υγραερίου τοποθετούνται στην επιφάνεια του στρώματος της άμμου, πάνω στη δεξαμενή, και κατά προτίμηση κοντά στο κάλυμμα μιας από τις ανθρωποθυρίδες της δεξαμενής, έτσι ώστε να εξασφαλίζουν τη συνεχή ροή του υγρού και να αποκλείεται η περίπτωση αεριοποίησης του μέσα στις συσκευές που κυκλοφορεί. Στο σωλήνα προς την αντλία, τοποθετείται μια (1) βαλβίδα διακοπής της ροής χειροκίνητη. Οι αντλίες γειώνονται με αγωγό ανάλογης διατομής. Η ηλεκτρική αντίσταση της γείωσης είναι μικρότερη των τεσσάρων (4) ΩΜ.
…………………………………………
4. η) Όλα τα μεταλλικά μέρη της εγκατάστασης είναι αγωγίμως ηλεκτρικώς ενωμένα μεταξύ τους και με το έδαφος (γείωση) μέσω ηλεκτρικού αγωγού ανάλογου διατομής (ρελλέ διαφυγής) και ηλεκτρικής αντίστασης όχι μεγαλύτερης των 4 ΩΜ. Τα χειριστήρια των αντλιών και του μηχανικού εξαερισμού τοποθετούνται απαραίτητα εκτός του φρεατίου. …………………………………………
Άρθρο 18. Σωληνώσεις σύνδεσης βυτιοφόρων αυτοκινήτων
…………………………………………
Στο χώρο όπου ενεργείται μετάγγιση υπάρχει υποδοχή γείωσης του βυτιοφόρου αυτοκινήτου, η ηλεκτρική αντίσταση διάβασης της οποίας δεν είναι μεγαλύτερη, από τέσσαρα (4) ΩΜ.
…………………………………………

Η Υπουργική Απόφαση 34458/90 «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών, διαμόρφωσης, σχεδίασης, κατασκευής, ασφαλούς λειτουργίας και πυροπροστασίας εγκαταστάσεων διυλιστηρίων και λοιπών βιομηχανιών πετρελαίου» (όπως δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 846/Β/31.12.90) αναφέρει όρια για την γείωσης των μονάδων παραγωγής καθώς και την γείωση αντικεραυνικής προστασίας και συγκεκριμένα:

…………………………………………
4. ΜΟΝΑΔΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
…………………………………………
2. ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
…………………………………………
2.7 ΕΙΔΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
…………………………………………
2.7.6 Σύστημα Γείωσης και Ηλεκτρολογικής Προστασίας
Γενικά στις εγκαταστάσεις των Διυλιστηρίων και ιδιαίτερα στις περιοχές των Μονάδων Παραγωγής στη Βιομηχανία του πετρελαίου η ηλεκτρολογική προστασία του μηχανολογικού εξοπλισμού, ειδικότερα αυτού που έχει κάποιο ύψος έναντι διαρροών ηλεκτρικού ρεύματος, στατικού ηλεκτρισμού ή κεραυνών γίνεται με ενιαίο σύστημα γείωσης. Αλεξικέραυνα δεν συνιστώνται και θα πρέπει να αποφεύγονται εκτός των ειδικών περιπτώσεων προστασίας υψηλών δομικών κατασκευών (π.χ. καμινάδες, κτίρια κ.λπ.).
Για τη γείωση χρησιμοποιούνται λάμες γαλβανιζέ διαστάσεων 26 χ 4 χιλ. και ηλεκτρόδια (πάσσαλοι γείωσης) εντός του εδάφους σε ειδικά φρεάτια βάθους 2-4 μέτρα ανάλογα με την υγρασία του εδάφους. Τα φρεάτια συνήθως έχουν λεπτή άμμο.
Για την ηλεκτρολογική προστασία γίνεται πρόβλεψη για ελάχιστη γείωση 2-3 ΩΜ σύμφωνα με τους ηλεκτρολογικούς κανονισμούς ασφάλειας και για προστασία έναντι του στατικού ηλεκτρισμού ή των καιρικών φαινομένων η γείωση φτάνει περίπου τα 20 ΩΜ.
Το σύστημα γείωσης όλου του συγκροτήματος για προστασία από καιρικές συνθήκες, στατικό ηλεκτρισμό και ηλεκτρολογικής προστασίας πρέπει να βρίσκεται σε ενιαίο ανάπτυγμα γειώσεων και πασάλων. Αυτή η διάταξη πρέπει να προβλέπεται και να εφαρμόζεται στα μεγάλα Βιομηχανικά Συγκροτήματα που διαθέτουν και θερμές λειτουργίες.
…………………………………………
6. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΚΕΡΑΥΝΟ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Στις δεξαμενές πλωτής οροφής απαιτείται η εξασφάλιση της ηλεκτρικής συνέχεια (γεφύρωση) μεταξύ πλωτής οροφής και κελύφους της δεξαμενής.
2. Στα κτίρια απαιτείται η εξασφάλιση της ηλεκτρικής συνέχειας (γεφύρωση) μεταξύ όλων των μεταλλικών μερών που αποτελούν την οροφή και το σκελετό των κτιρίων.
3. Η γείωση μπορεί να είναι τεχνητά ηλεκτρόδια ή υπόγειοι μεταλλικοί αγωγοί νερού. Η αντίσταση προς τη γη να μην υπερβαίνει τα 15 –20HOMS.
4. Περιπτώσεις για μόνιμη εγκατάσταση με αλεξικέραυνα είναι όταν προστατεύονται δομικές κατασκευές μεγάλου ύψους και έχουν μεγαλύτερο κώνο προστασίας των παρακειμένων μεταλλικών κατασκευών. (Βλ. γείωση εγκαταστάσεων Μονάδων Παραγωγής).
…………………………………………

Το Προεδρικό Διάταγμα 1224/81 «Περί όρων και προϋποθέσεων ιδρύσεως και λειτουργίας πρατηρίων υγρών καυσίμων κειμένων εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή κωμών ή εγκεκριμένων οικισμών ή εν γένει κατωκημένων περιοχών» (όπως αυτό δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 303/Α/15.10.81) ανέφερε τα όρια της αντίστασης γείωσης των υπέργειων δεξαμενών πετρελαίου και τροποποιήθηκε από το Προεδρικό Διάταγμα 118/2006 (όπως αυτό δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 119/Α/16.06.06) αναφέροντας τα όρια της αντίστασης γείωσης των υπόγειων δεξαμενών καυσίμων και συγκεκριμένα:

Π.Δ. 1224/81
…………………………………………
Άρθρον 11. Υπέργειαι δεξαμεναί πετρελαίου
…………………………………………
στστ) Η δεξαμενή προστατεύεται δια διατάξεως γειώσεως (της αντιστάσεως γειώσεως ούσης μικροτέρας των επτά (7) ΟΗΜ συνολικώς), του μεταλλικού αυτής κελύφους εις ην γεφρούνται άπαντα μη συγκεκολλημένα μέρη αυτής ως και της εν γένει σιδηράς κατασκευής της, κατά τους ισχύοντες εκάστοτε περί γειώσεων κανονισμούς.
…………………………………………
Τροποποιήθηκε από το:
ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 118/2006 (όπως αυτό δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 119/Α/16.06.06)
Τροποποίηση του β.δ. 465/1970 «Περί όρων και προϋποθέσεων εγκαταστάσεως και λειτουργίας αντλιών καυσίμων προ πρατηρίων κειμένων εκτός των εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων και κωμών ή εκτός κατοικημένων εν γένει περιοχών και περί κυκλοφοριακής συνδέσεως εγκαταστάσεων μετά των οδών» (Α΄ 150) και του π.δ. 1224/1981 «Περί όρων και προϋποθέσεων ιδρύσεως και λειτουργίας πρατηρίων υγρών καυσίμων κειμένων εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή κωμών ή εγκεκριμένων οικισμών ή εν γένει κατοικημένων περιοχών» (Α΄ 303) όπως τροποποιήθηκαν με το π.δ. 509/1984 (Α΄ 181), το π.δ. 143/1989 «Τροποποίηση διατάξεων σχετικών με όρους και προϋποθέσεις εγκαταστάσεως και λειτουργίας αντλιών καυσίμων και κυκλοφοριακής σύνδεσης εγκαταστάσεων μετά των οδών» (Α΄ 69), το π.δ. 401/1993 (Α΄ 170) και το π.δ. 125/1992 (Α΄ 56) «τροποποίηση και συμπλήρωση του π.δ. 143/89 (Α΄ 69)» και κατάργηση διατάξεων του π.δ. 327/1992 (Α΄ 163).
…………………………………………
Άρθρο 10. Υπόγειες δεξαμενές καυσίμων
…………………………………………
8. Όλα τα μεταλλικά μέρη των δεξαμενών αλλά και το πλαίσιο του φρεατίου γεφυρώνονται κατάλληλα μεταξύ τους, με γυμνό πολύκλωνο χάλκινο αγωγό γειώσεως, μέσω καταλλήλων ακροδεκτών («κος») και γειώνονται είτε με την βοήθεια γαλβανισμένων σιδηροσωλήνων ή ειδικών συμπαγών ράβδων γείωσης (οι οποίες είναι επισκέψιμες μέσω ειδικού φρεατίου) ή με άλλες κατάλληλες διατάξεις, ώστε να επιτυγχάνεται αντίσταση γείωσης μικρότερη των 7 Ω. Η γείωση των δεξαμενών είναι ανεξάρτητη από την γείωση της ηλεκτρικής εγκαταστάσεως του κτιρίου και αποσκοπεί στην διοχέτευση στο έδαφος των στατικών φορτίων, που δημιουργούνται κατά την διακίνηση (πλήρωση, αναρρόφηση) του καυσίμου.
…………………………………………

ΚΕΗΕ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ: Αριθ. 6242/185/73, Περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του Κανονισμού Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων του έτους 1955 (όπως αυτή δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1525/Β/31.12.73). Στην 4η συνθήκη ουδετέρωσης αναφέρονται αριθμητικά όρια αντιστάσεων γείωσης.

…………………………………………
Άρθρον 19. Μέθοδοι γειώσεως – προστασίας – Γείωσις των μεταλλικών μερών
…………………………………………
Β. Ουδετέρωσις (Γείωσις επί του ουδετέρου)
…………………………………………
Συνθήκη 4.
Η συνολική αντίστασις γειώσεως του ουδετέρου (περιλαμβανομένων και των γειώσεων παρ’ εκάστω καταναλωτή) δέον όπως έχη τιμήν μη υπερβαίνουσαν εν ουδεμιά περιπτώσει τα δέκα (10) Ωμ.
Εάν η συνολική αντίστασις γειώσεως του ουδετέρου είναι ανωτέρα του ενός (1) Ωμ, εις τον Υ/Σ διανομής δέον όπως κατασκευάζηται ανεξαρτήτως γείωσις των μεταλλικών μερών αυτού (των δυναμένων να ευρεθούν υπό τάσιν λόγω βλάβης της μονώσεως) και του ουδετέρου χαμηλής τάσεως. Ειδικώς προκειμένου περί εναερίων υποσταθμών διανομής επί ξυλίνων στύλων, εις τους οποίους γενικώς η υπερπήδησις Μέσης προς Χαμηλήν τάσιν προ των μέσων προστασίας της πλευράς Μέσης τάσεως, είναι πρακτικώς αδύνατος, αρκεί, δια την διατήρησιν κοινής συνδέσεως των γειώσεων μεταλλικών μερών και ουδετέρου, συνολική αντίστασις γειώσεως του ουδετέρου δύο (2) Ωμ.
Η γείωσις των μεταλλικών μερών του υποσταθμού, όταν απαιτούνται κατά τα ανωτέρω χωρισταί γειώσεις, δέον όπως έχη τιμήν μη υπερβαίνουσαν τα τεσσαράκοντα (40) Ωμ.
Προκειμένου περί υποσταθμών διανομής, εις τους οποίους συνδέονται υπόγεια καλώδια μέσης ή και χαμηλής τάσεως μετά μεταλλικού μανδύου συνολικού μήκους άνω των 1200 μ., είναι επιτρεπτή η κοινή σύνδεσις μεταλλικών μερών και ουδετέρου χαμηλής τάσεως, καθ’ όσον η ως άνων απαίτησις της συνολικής αντιστάσεως γειώσεως του ουδετέρου χαμηλής τάσεως κάτω του ενός (1) Ωμ θεωρήται ως εξησφαλισμένη.
Το μεταλλικόν περίβλημα των καλωδίων χαμηλής τάσεως του δικτύου δέον όπως συνέδηται προς τον ουδέτερον αφ’ ενός μέν παρ΄τον υποσταθμόν διανομής, αφ’ ετέρου δε, προκειμένου περί υπογείων παροχετεύσεων, και παρ’ εκάστω καταναλωτή.
Το μεταλλικόν περίβλημα (εφ’ όσον υφίσταται) τμημάτων υπογείων καλωδίων παρεμβαλλομένων εις εναέριον δίκτυον χαμηλής τάσεως δέον όπως συνδέηται προς τον ουδέτερον, εις αμφότερα τα άκρα αυτού.
Επεξήγησις 1η. Η συνολική αντίστασις γειώσεως του ουδετέρου νοείται μετρουμένη εις τον υποσταθμόν διανομής.
Επεξήγησις 2α. Αι γειώσεις θεωρούνται ανεξάρτητοι μεταξύ των, όταν ευρίσκωνται εις επαρκή απόστασιν ώστε το πεδίον ροής της μιας να μηδενίζηται πρακτικώς εις την θέσιν της άλλης (Άρθρον 26). Δεδομένου όμως ότι η επίτευξις και ιδίως η διατήρησις της ανεξαρτησίας των γειώσεων είναι συχνάκις δυσχερής, συνιστάται όπως επιδιώκηται η επίτευξις επαρκώς κατά τα ανωτέρω χαμηλής αντιστάσεως γειώσεως ώστε να πραγματοποιήται η κοινή γείωσις μεταλλικών μερών και ουδετέρου.
Τοιαύται χαμηλαί τιμαί της αντιστάσεως γειώσεως δυνατόν να επιτυγχάνωνται σχετικώς ευχερώς, προκειμένου περί υποσταθμών κλειστού χώρου, δια της κατασκευής θεμελιακής γειώσεως.

ΣΧΟΛΙΟ: Ο ΚΕΗΕ δεν ισχύει ποια, γιατί έχει αντικατασταθεί με το Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 σύμφωνα μέσω της Υ.Α. Φ.7.5/1816/88/27.2.2004 όπως αυτή δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ/Β/470/5.3.2004, και την Κ.Υ.Α. Αριθμ. οικ. 999/3.1.2007 όπως αυτή δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ/Β/57/27.1.2007. Παρόλα αυτά κρίνεται σκόπιμο η αναφορά της 4ης συνθήκης ουδετέρωσης όπως αυτή αναφερόταν στην Υ.Α. Αριθ. 6242/185/73.

2. Όρια Αντιστάσεων γείωσης Ευρωπαϊκών χωρών

Στη συνέχεια παραθέτω τιμές αντιστάσεων γείωσης διαφόρων Ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες τιμές προέρχονται μέσω επίσημων εγγράφων ή προτύπων:

Ολλανδία (δίκτυο ΤΤ σε διαδικασία πλήρης αντικατάστασης σε ΤΝ-S):
Το πρότυπο ΕΛΟΤ HD 60364-4-41 «Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις χαμηλής τάσης – Μέρος 4-41: Προστασία για ασφάλεια – Προστασία από ηλεκτροπληξία» (με ημερομηνία έκδοσης 22-02-2007), στο παράρτημα Παράρτημα ZA (τυποποιητικό) «Ειδικές εθνικές συνθήκες» στην παράγραφο 411.5.1. δίνει τιμή αντίστασης γείωσης για την Ολλανδία:
411.5.1 Η αντίσταση του ηλεκτροδίου γείωσης πρέπει να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερη, αλλά σε καμία περίπτωση να μην υπερβαίνει τα 166 Ω.

Βέλγιο (δίκτυο ΤΤ):
Σύμφωνα με τους Κανονισμούς Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων του Βελγίου (AREI-RGIE 80-03), όπως έχει δημοσιευθεί στο άρθρο 411.3.3 του ΕΛΟΤ HD 60364-4-41 «Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις χαμηλής τάσης – Μέρος 4-41: Προστασία για ασφάλεια – Προστασία από ηλεκτροπληξία» Παράρτημα ZB (πληροφοριακό) Αποκλίσεις τύπου Α, ισχύει:
411.3.3 Κάθε ηλεκτρική εγκατάσταση υπό την επιτήρηση ενός συνηθισμένου ατόμου πρέπει να προστατεύεται μέσω μιας RCD με ονομαστικό διαφορικό ρεύμα λειτουργίας που δεν υπερβαίνει τα 300 mA. Για κυκλώματα που τροφοδοτούν λουτρά, πλυντήρια, πλυντήρια πιάτων, κ.λπ. είναι υποχρεωτική η επιπρόσθετη προστασία μέσω μιας RCD με ονομαστικό διαφορικό ρεύμα λειτουργίας που δεν υπερβαίνει τα 30 mA. Αυτό ισχύει για ηλεκτρικές εγκαταστάσεις των οποίων η αντίσταση γείωσης είναι χαμηλότερη των 30 Ω. Σε περίπτωση που έχουμε αντίσταση γείωσης υψηλότερη των 30 Ω και χαμηλότερη των 100 Ω, πρέπει να παρέχονται επιπλέον RCD με ονομαστικό διαφορικό ρεύμα λειτουργίας που δεν υπερβαίνει τα 100 mA. Δεν επιτρέπεται αντίσταση γείωσης υψηλότερη των 100 Ω.

Γαλλία (δίκτυο ΤΤ):
Σύμφωνα με το NF C 15-100 «La résistance de la prise de terre d’une habitation est fixée à 100 Ω (50 Volts / 0,5 A = 100 Ω)» ή αλλιώς:
Η αντίσταση του ηλεκτροδίου γείωσης μιας κατοικίας ορίζεται σε 100 Ω (50 V / 0,5 A = 100 Ω).
Σχόλιο: με την προϋπόθεση ταυτόχρονης χρήσης ΔΔΡ 30mA.

Κύπρος (δίκτυο ΤΝ-C-S/ΤΤ):
Ενώ ο Κώδικας Πρακτικής για 16η Έκδοση «Κώδικας πρακτικής για επιθεώρηση και έλεγχο ηλεκτρικών εγκαταστάσεων χαμηλής τάσης: Εφαρμογή της 16ης έκδοσης των κανονισμών του Ινστιτούτου Μηχανικής και Τεχνολογιας (ΙΕΤ) της Μεγάλης Βρετανίας (Πρότυπο: ΒS 7671: 2001)», δεν αναφέρει τιμή για αντίσταση του ηλεκτροδίου γείωσης προς τη Γη, όμως η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου αναφέρει στο έντυπο ΑΗΚ Αρ. 63Α-Κ «Αποτελέσματα Ελέγχου Εγκατάστασης από Ηλεκτρολόγο Εγκαταστάτη» ότι:
Αντίσταση γείωσης, (Re)
Η αντίσταση του ηλεκτροδίου γείωσης σε εγκαταστάσεις με σύστημα γείωσης ΤΤ πρέπει να μετριέται και κανονικά απαιτείται ένα RCD.
Για αξιοπιστία λειτουργίας η αντίσταση οποιουδήποτε ηλεκτροδίου γείωσης πρέπει να είναι κάτω από 200 Ω.

Γερμανία (δίκτυο ΤΤ/ΤΝ-C): Στην δημοσίευση ″Cahier Technique Merlin Gerin n° 173 «Εarthing systems worldwide an evolutions» first issued September 1995″ στον πίνακα του σχήματος 12 αναφέρεται ότι για την Γερμανία:
Η RT πρέπει να είναι < 2Ω
Σχόλιο: πέραν της παραπάνω αναφερόμενης πηγής η τιμή αυτή δεν μπόρεσε να διασταυρωθεί περαιτέρω.

Ισπανία (δίκτυο ΤΤ):
Στην δημοσίευση ″Cahier Technique Merlin Gerin n° 173 «Εarthing systems worldwide an evolutions» first issued September 1995″ στον πίνακα του σχήματος 12 αναφέρεται ότι για την Ισπανία:
Ru < 800 Ω με την προϋπόθεση ταυτόχρονης χρήσης ΔΔΡ 30mA
Σχόλιο: πέραν της παραπάνω αναφερόμενης πηγής η τιμή αυτή δεν μπόρεσε να διασταυρωθεί περαιτέρω.

Πορτογαλία (δίκτυο ΤΤ): Στην δημοσίευση ″Cahier Technique Merlin Gerin n° 173 «Εarthing systems worldwide an evolutions» first issued September 1995″ στον πίνακα του σχήματος 12 αναφέρεται ότι για την Πορτογαλία:
Ru < 100 Ω
Σχόλιο: πέραν της παραπάνω αναφερόμενης πηγής η τιμή αυτή δε μπόρεσε να διασταυρωθεί περαιτέρω.

3. Επίλογος

Όπως είδαμε από τα αναφερόμενα στο άρθρο αυτό, υπάρχουν αρκετά όρια αντιστάσεων γείωσης ανάλογα το είδος της εγκατάστασης είτε μέσω Προτύπων, είτε μέσω Υπουργικών Αποφάσεων, είτε μέσω Προεδρικών διαταγμάτων.
Μέχρι την ημερομηνία συγγραφής αυτού του άρθρου (19 Σεπτεμβρίου 2016) δεν υπάρχει κάποιο επίσημο έγγραφο είτε Νομοθέτημα είτε Πρότυπο ενσωματωμένο στην Ελληνική Νομοθεσία το οποίο να ορίζει ένα όριο τιμής Αντίστασης Γείωσης όσο αφορά σε κτηριακές εγκαταστάσεις για τον Ελλαδικό χώρο.
Ένα τέτοιο όριο θα αποτελούσε Επιστημονική και Ιστορική ευθύνη του φορέα που θα το επιλέξει και ορίσει.
Η μετάδοση τιμών και ορίων από στόμα σε στόμα προβλήματα μπορεί να δημιουργεί και όχι λύσεις με άξονα πάντα την ασφάλεια των εγκαταστάσεων.

4. Βιβλιογραφία

• ΕΛΟΤ 1422.01 «Συνεγκατάσταση κεραιών ραδιοεπικοινωνιών – Μέρος 1: Γενικές απαιτήσεις»
• ΕΛΟΤ EN 60092.507 Ε2 «Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις σε πλοία – Μέρος 507: Σκάφη αναψυχής»
• ΕΛΟΤ EN 62305.03 Ε2 (2η Έκδοση) «Αντικεραυνική προστασία – Μέρος 3: Φυσική βλάβη σε δομές και κίνδυνος για τη ζωή»
• ΕΛΟΤ EN 13814 «Μηχανήματα και κατασκευές για περιοδεύοντα θεάματα και πάρκα αναψυχής – Ασφάλεια»
• ΕΛΟΤ TS 50544 «Διατάξεις προστασίας από υπερτάσεις συνεχούς ρεύματος για συστήματα έλξης – Κανόνες επιλογής και εφαρμογή για αλεξικέραυνα»
• Οδηγός ΕΛΟΤ EG 200 053 V1.4.1 «Ηλεκτρομαγνητική συμβατότητα και Θέματα Ραδιοφάσματος (ERM) – Μηχανίκευση ραδιοσταθμοτόπων για ραδιοεξοπλισμό και ραδιοσυστήματα»
• ΕΛΟΤ EN 61400.24 «Ανεμογεννήτριες – Μέρος 24: Αντικεραυνική προστασία»
• Προεδρικό Διάταγμα 595/84 «Όροι και προϋποθέσεις εγκατάστασης και λειτουργίας πρατηρίων διανομής υγραερίου GPL (LPG)»
• Υπουργική Απόφαση 34458/90 «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών, διαμόρφωσης, σχεδίασης, κατασκευής, ασφαλούς λειτουργίας και πυροπροστασίας εγκαταστάσεων διυλιστηρίων και λοιπών βιομηχανιών πετρελαίου»
• Προεδρικό Διάταγμα 1224/81 «Περί όρων και προϋποθέσεων ιδρύσεως και λειτουργίας πρατηρίων υγρών καυσίμων κειμένων εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή κωμών ή εγκεκριμένων οικισμών ή εν γένει κατωκημένων περιοχών»
• Προεδρικό Διάταγμα 118/2006 ″Τροποποίηση του β.δ. 465/1970 «Περί όρων και προϋποθέσεων εγκαταστάσεως και λειτουργίας αντλιών καυσίμων προ πρατηρίων κειμένων εκτός των εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων και κωμών ή εκτός κατοικημένων εν γένει περιοχών και περί κυκλοφοριακής συνδέσεως εγκαταστάσεων μετά των οδών» (Α΄ 150) και του π.δ. 1224/1981 «Περί όρων και προϋποθέσεων ιδρύσεως και λειτουργίας πρατηρίων υγρών καυσίμων κειμένων εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή κωμών ή εγκεκριμένων οικισμών ή εν γένει κατοικημένων περιοχών» (Α΄ 303) όπως τροποποιήθηκαν με το π.δ. 509/1984 (Α΄ 181), το π.δ. 143/1989 «Τροποποίηση διατάξεων σχετικών με όρους και προϋποθέσεις εγκαταστάσεως και λειτουργίας αντλιών καυσίμων και κυκλοφοριακής σύνδεσης εγκαταστάσεων μετά των οδών» (Α΄ 69), το π.δ. 401/1993 (Α΄ 170) και το π.δ. 125/1992 (Α΄ 56) «τροποποίηση και συμπλήρωση του π.δ. 143/89 (Α΄ 69)» και κατάργηση διατάξεων του π.δ. 327/1992 (Α΄ 163)″.
• ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ: Αριθ. 6242/185/73, Περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του Κανονισμού Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων του έτους 1955
• ΕΛΟΤ HD 60364-4-41 «Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις χαμηλής τάσης – Μέρος 4-41: Προστασία για ασφάλεια – Προστασία από ηλεκτροπληξία»
• AREI-RGIE 80-03
• NF C 15-100
• Έντυπο ΑΗΚ Αρ. 63Α-Κ «Αποτελέσματα Ελέγχου Εγκατάστασης από Ηλεκτρολόγο Εγκαταστάτη»
• Cahier Technique Merlin Gerin n° 173 «Εarthing systems worldwide an evolutions» first issued September 1995
• «Νέα ΥΔΕ και Πρωτόκολλα ελέγχου Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων» Σαλευρής Αντώνιος – Χαντζησοφιανός Χρήστος, Β’ Έκδοση 2014, Εκδόσεις “Τεκδοτική – ΣΕΛΚΑ 4Μ”, ISBN: 978-960-8257-70-2
• «Εγχειρίδιο Μεθοδολογίας και Εκτίμησης Μετρήσεων Πρωτοκόλλων Ελέγχου Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων» Σαλευρής Αντώνιος, 2013, Εκδόσεις “Τεκδοτική – ΣΕΛΚΑ 4Μ”, ISBN: 978-960-8257-75-7

από τον Σαλευρή Αντώνιο

Διπλ. Ηλεκτρονικός Μηχανικός BSc

Πτυχ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Τ.Ε.

Πτυχ. Μηχανικός Αυτοματισμού Τ.Ε.